Tân Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ "cứng rắn" với Trung Quốc?

Liên minh đối phó Trung Quốc

Tổng thống đắc cử Joe Biden đầu tuần này thông báo ý định đề cử Antony Blinken làm Ngoại trưởng. Nếu được Thượng viện Mỹ phê chuẩn, ông Blinken - một quan chức được đào tạo tại Pháp và là Thứ trưởng Ngoại giao dưới thời Tổng thống Barack Obama sẽ trở thành nhân vật quan trọng trong chính sách của ông Biden với Trung Quốc.

“Những gì ông Blinken đã làm trong suốt sự nghiệp của mình đã tạo dựng mối quan hệ với các đồng minh của Mỹ”, ông Isaac Stone Fish, thành viên cấp cao tại tổ chức phi lợi nhuận Asia Society bình luận trên Đài CNBC.

“Lựa chọn trên phần nào cho thấy ông Biden gần như chắc chắn sẽ thực hiện tốt lời hứa của mình là tái thu hút các đồng minh của Mỹ”, ông Fish nói thêm.

Nhiều nhà phân tích kỳ vọng Mỹ, bằng cách phối hợp với các quốc gia khác, có thể tạo thêm đòn bẩy trong các cuộc đàm phán với Trung Quốc.

Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã chuyển từ cách tiếp cận của thời ông Obama trong việc can dự vào Bắc Kinh sang lập trường cứng rắn tập trung vào việc giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã áp thuế lên hàng tỷ USD giá trị hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và sử dụng chiến thuật tương tự đối với các đối tác thương mại quan trọng khác như Mexico và EU.

Ngay trước đại dịch Covid-19, Trung Quốc và Mỹ đã đạt được thỏa thuận đình chiến tạm thời vào tháng 1/2020 bằng việc ký kết một thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 và đáng chú ý là việc Trung Quốc tăng cường mua hàng hóa Mỹ.

Giới phân tích kỳ vọng thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung giai đoạn 2 sẽ giải quyết các quan ngại lâu nay của các doanh nghiệp nước ngoài về việc cạnh tranh không bình đẳng với hệ thống kinh doanh do nhà nước Trung Quốc chi phối.

Chia sẻ tại hội thảo trực tuyến về “chính sách đối ngoại của Mỹ trong thế giới hậu Covid-19” tổ chức vào tháng 4/2020, ông Blinken cho rằng Mỹ nên can dự vào Trung Quốc theo cách có hiệu quả. Theo ông Blinken, Mỹ có thể tạo ra sự khác biệt lớn bằng cách thể hiện vai trò lãnh đạo thông qua việc tham gia vào các thể chế quốc tế, điều mà ông Trump đã kéo Mỹ rời xa trong nhiệm kỳ qua.

Ông Blinken cũng tỏ ra lạc quan về việc tìm cách phát triển quan hệ Mỹ - Trung tốt đẹp hơn.

“Tôi cho rằng nếu chúng ta phối hợp cùng với các đối tác, nếu chúng ta khăng khăng rằng Bắc Kinh phải làm theo trách nhiệm của họ, chúng ta sẽ tiến xa hơn rất nhiều so với việc chúng ta gần như phân cực đối đầu như trong 2 - 3 năm qua”, ông Blinken nói.

Dự báo chính sách cứng rắn hơn

Các nhà phân tích của Trung Quốc và Mỹ đều kỳ vọng chính quyền Tổng thống đắc cử Joe Biden sẽ có tầm nhìn xa hơn không chỉ vấn đề thương mại song phương và còn về một loạt vấn đề như sự thống trị của doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đến vấn đề nhân quyền.

Hồi tháng 5/2020, ông Blinken cho biết ông sẽ ủng hộ việc sử dụng các biện pháp trừng phạt để đáp trả việc Bắc Kinh tăng cường kiểm soát đối với Hong Kong bằng luật an ninh quốc gia đối với khu vực này.

“Ông Trump đã khiến quan hệ Mỹ - Trung tổn hại nặng nề. Mặc dù ông Biden và ê-kíp của mình không hề lạ lẫm với Trung Quốc, nhưng họ không thể tránh khỏi những vấn đề này”, bà Shen Yamei, Phó chủ nhiệm khoa Nghiên cứu Mỹ tại Viện Nghiên cứu quốc tế Trung Quốc - một tổ chức do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn, đánh giá.

Tuy nhiên, bà Shen Yamei kỳ vọng Trung Quốc có thể lùi bước trước các vấn đề nội bộ của Mỹ và tập hợp các đồng minh trong vài tháng hoạt động đầu tiên của chính quyền Biden.

Về Ngoại trưởng tương lai của Mỹ Antony Blinken, bà Shen Yamei tin rằng nhà ngoại giao này sẽ duy trì chính sách can dự, đồng thời lưu ý rằng việc Mỹ chuyển hướng từ chỗ chỉ tập trung vào thương mại sang các vấn đề khác sẽ đánh dấu “một tình hình mới đối với Trung Quốc”.

So với thời điểm ông Donald Trump thắng cử tổng thống năm 2016, Bắc Kinh đã chậm chạp trong việc chúc mừng ông Joe Biden giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2020. Trong khi đó, ông Trump vẫn từ chối nhượng bộ cuộc bầu cử và đang ra sức tranh chấp kết quả bằng các vụ kiện.

Từng là cố vấn chính sách đối ngoại cho thượng nghị sĩ John McCain, ông Richard Fontaine, Giám đốc điều hành Trung tâm An ninh Mỹ mới (CNAS) nhận định: “Tôi không nghĩ Trung Quốc sẽ ăn mừng (về việc đề cử ông Blinken làm Ngoại trưởng Mỹ)”.

“Tôi nghĩ chính quyền Mỹ mới sẽ có cái nhìn hoài nghi hơn về Trung Quốc so với chính quyền Obama”, ông Fontaine phát biểu trên Đài truyền hình CNBC gần đây. “Bạn sẽ thấy một cuộc cạnh tranh lâu dài giữa Mỹ và Trung Quốc. Và 'bộ sậu' của chính quyền Biden đến nay đã dần được định hình và tôi cho rằng họ sẽ chính trực để thực hiện điều đó”, ông Fontaine nhận định.

Trong số các đề cử khác cho Nội các mới, nguồn thạo tin cho biết Tổng thống đắc cử Joe Biden đã lựa chọn cựu Chủ tịch Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Janet Yellen vào “ghế” Bộ trưởng Tài chính và đang chờ Thượng viện xác nhận. Hiện vẫn chưa rõ ông Biden sẽ lựa chọn ai cho vị trí Đại diện Thương mại Mỹ. Đây là hai vị trí hết sức quan trọng của Mỹ - những nhân vật đứng đầu trong các cuộc đàm phán của Mỹ với Trung Quốc về thương mại dưới thời chính quyền Trump.

Tom Rafferty, Giám đốc khu vực châu Á tại đơn vị nghiên cứu và phân tích kinh tế (The EIU) cho biết nếu được chấp thuận làm Bộ trưởng tài chính, bà Yellen sẽ ít có xu hướng theo đuổi các biện pháp của chính quyền Trump, bao gồm biện pháp trừng phạt và quy định về đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ.

Thuế quan có thể sẽ không đóng vai trò nổi bật dưới thời chính quyền Biden, nhưng đảng Dân chủ sẽ xem xét các tác động chính trị đối với việc thu hút những người ủng hộ Trump trong các cuộc bầu cử trong tương lai. “Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tôi, việc dỡ bỏ thuế quan có chọn lọc đối với hàng tiêu dùng vẫn có thể được thực hiện”, ông Tom Rafferty nói thêm.

Trong khi chính quyền Biden dự kiến sẽ hợp tác nhiều hơn với các đồng minh của Mỹ, thì Bắc Kinh đang đẩy mạnh xây dựng mối quan hệ với các đối tác thương mại khác.

Đầu tháng 11, Trung Quốc và 14 quốc gia khác đã ký Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) - hiệp định thương mại lớn nhất thế giới, chiếm 1/3 dân số toàn cầu, nhưng vắng bóng Mỹ.

Cuối tuần trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đưa ra bình luận hiếm hoi trước công chúng về sự quan tâm của Trung Quốc về khả năng tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một thỏa thuận trước đây được gọi là TPP mà Tổng thống Trump đã rút khỏi ngay sau khi nhậm chức vào năm 2017.

Trong tuần này, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị sẽ đến thăm Nhật Bản và Hàn Quốc. Thế giới sẽ không trông chờ quan hệ Mỹ - Trung đạt tiến triển. “Sự mở cửa của Trung Quốc hiện nay là từ hai phía, một phía là với Mỹ và phía thứ hai là với thế giới. Nếu chúng tôi phải đối mặt với áp lực từ một phía, chúng tôi sẽ cởi mở hơn với phía còn lại”, bà Shen Yamei cho biết.